KLECK

Miejscowość nad rzeką Łanią, przy drodze Nieśwież – Pińsk. W XI w. Kleck był warownym grodem słowiańskiego plemienia Drewlan.

W pierwszej połowie połowie XIV wieku przyłączony do Wielkiego Księstwa Litewskiego, po unii w Krewie (1385) znalazł się we wspólnym państwie polsko-litewskim. Po unii lubelskiej należał do powiatu słuckiego województwa nowogrodzkiego I Rzeczypospolitej.

Kazimierz Jagiellończyk, jako wielki książę litewski podarował (1442) Kleck synowi Zygmunta Kiejstutowicza, Michałowi w dożywotnie władanie. Po jego śmierci Kleck powrócił do dóbr królewskich. Ok. 1520 król Zygmunt I nadał dobra kleckie swojej żonie Bonę Sforzy (dożywotnio), a w połowie XVI Zygmunt August nadał Mikołajowi “Czarnemu” Radziwiłłowi.

5 [7?] sierpnia 1506 roku 10-tysieczne wojska polsko-litewskie dowodzone przez Michała Glińskiego rozbiły “kosz” tatarski chana perekopskiego Bity-Gireja, uwalniając wielki jasyr – około 40.000 jeńców.

Orda krymska dododzona przez synów chana Mengli-Gereja, Beti i Burnusza po złupieniu księstwa moskiewskiego, wdarła się głęboko w ziemie litewskie. Śmiertelnie chory król Aleksander Jagiellończyk zwołał pospolite ruszenie, powierzając dowództwo wraz z zaciągnięta jazdą serbską, hetmanowi wielkiemu litewskiemu Stanisławowi Kiszce, który z powodu choroby przekazał je kniaziowi Mikołajowi Glińskiemu, marszałkowi nadwornemu litewskiemu (z pochodzenia Tatarowi).

Litewska armia liczyła 7 tysięcy rycerzy, składała się z samej jazdy oraz oddziału jazdy polskiej Sędziwoja Czarnkowskiego, wojewody poznańskiego. Po zniszczeniu grodu w Klecku kosz tatarski z uprowadzonymi tysiącami ludności i zrabowanym dobytkiem obozował pod Kleckiem, między rzekami Łań i Ceprą, czekając na czambuły rabujące okolice w promieniu ponad 100 kilometrów.

7 sierpnia 1506 roku Gliński zaszedł kosz od strony bagien rzeki Łań. Wobec zniszczenia przez Tatarów mostu żołnierze Glińskiego pod osłoną ognia artylerii i arkebuzów zrobili przez 3 godziny dwie przeprawy przez bagna. Pod nieobecność wojewody Jana Zabrzezińskiego, jego oddział wysforował się nieopatrznie do przodu i został wycięty. Podobnie uczyniła prawa kolumna, która miała odciąć ordę od drogi ucieczki na Ceprę. Wówczas Gliński osobiście poprowadził lewą kolumnę, która w gwałtownej walce obeszła skrzydło tatarskie i wyszła na tyły walczącego kosza. Zaskoczeni od tyłu Tatarzy rzucili się do ucieczki. Tylko nieliczni zdołali wymknąć się za Ceprę.

Samych jeńców krymskich żołnierze wzięli ponoć 3 tysiące i aż 30 tys. koni. Uwolniono ponad 40 tys. mieszkańców ziem Rzeczypospolitej. Gliński zasadził się jeszcze koło Klecka w oczekiwaniu na powracające czambuły.

Bagna rzeki Cepry, w miejscu, gdzie “najwięcej padło bisurmanów”, od zaczerwienia wody w jeziorze, nazwano Krasnym Stawem.

Na pamiątkę wiekopomnego zwycięstwa, Mikołaj Radziwiłł zbudował w Wilnie obok swego pałacu kościół św. Jerzego (1508).

Było to pierwsze wielkie zwycięstwo wojsk Rzeczypospolitej nad Tatarami.

Zwycięzca spod Klecka, kniaź Michał Gliński (1470-1534) został wkrótce bezpodstawnie oskarżony przez wojewodę trockiego, Jana Zabrzezińskiego (uczestnika bitwy pod Kleckiem) o próby opanowania tronu wielkoksiążęcego po śmierci Aleksandra. Dlatego król Zygmunt I nie zatwierdził nadanych Glińskiemu urzędów. Po dwuletnim sporze sądowym, Gliński zabił Zabrzezińskiego (1508), następnie wielokrotnie apelujował o królewską łaskę. Wobec braku odpowiedzi uciekł do Moskwy, podnosząc bunt przeciwko królowi. Zagrabił uciekając znaczne tereny Litwy, przekazując je Moskwie.

W kolejnej wojnie litewsko-moskiewskiej, po zdobyciu Smoleńska przez cara (1514), usiłował zbiec na stronę polską, ale podczas ucieczki został schwytany i uwięziony. Przed śmiercią uratowało go przejście na prawosławie. Po ślubie (1526) jego bratanicy Heleny (matki Iwana Groźnego) z wielkim księciem moskiewskim Wasylem III został zwolniony (1527) z więzienia. Car powołał go (1533) do Dumy bojarskiej, która obok regentki Heleny Glińskiej miała sprawować rządy w imieniu małoletniego syna Iwana (Groźnego). Ponownie wtrącony do więzienia (1534) przez carskiego faworyta Oboleńskiego, wkrótce zmarł.

Murowana fara, fundacji (1550) Andrzeja Mostwiłowskiego i królowej Bony została przez MIkołaja “Czarnego” Radziwiłła zamieniona na zbór kalwiński. Jego ministrem był Szymon Budny, jeden z twórców polskie reformacji. Nawrócony przez jezuitów, kolejny ordynat, Albert Stanisław, “Justynian litewski” zwrócił świątynię katolikom. Pod koniec XVI w. proboszczem był tu uczony ks.Marcin z Klecka.

Mikołaj Krzysztof “Sierotka”, Stanisławem i Olbracht Radziwiłłowie układem z Grodna (16 sierpnia 1586) założyli trzy ordynacje rodowe: ołycką, nieświeską i klecką. Ordynację zatwierdził 16 sierpnia król Stefan Batory i sejm Rzeczypospolitej (1589).

Kleck stał się w ten sposób głównym miastem ordynacji, a pierwszym ordynatem kleckim został książę Albert II, marszałek Wielkiego Księstwa Litewskiego.

Kościół i klasztor dominikanów (1683) fundacji Stanisława Kazimierza Radziwiłła, po kasacie zakonu przez władze carskie (1864) po powstaniu styczniowym został zamieniony na cerkiew prawosławną. XVIII-wieczna murowana synagoga, fundacji Radziwiłłów słynęła z bogatego wystroju drewnem.

W 1660 roku Kleck najechała armia moskiewska Chowańskiego, niszcząc zamek, siedzibę radziwiłłowskiej ordynacji.

W czasie wojny północnej (1706) trzy dni przebywał tu król szwedzki Karol XII ze swoją armią, nim l0 maja wyruszył burzyć Nieśwież, broniony przez komendanta Bolimana. Szwedzi ponownie zniszczyli odbudowany zamek.

Podczas rozbioru Rzeczypospolitej Kleck zagarnęła Rosja.

Ordynacja klecka przetrwała do 1874 roku. Wówczas bezpotomny książę Leon Radziwiłł, przekazał swe prawa (1874) ks. Antoniemu, ordynatowi nieświeskiemu z tzw. linii pruskiej. Ordynacja klecka liczyła wówczas ponad 70 folwarków, miasteczek i leśnictw w powiatach mozyrskim i słuckim. Ordynaci kleccy mieli wspaniałą rezydencję w bliskich Radziwilimontach, wspominanych w pamiętnikach przez Ewę Felińską.

Obecnie (od 1991 roku) miasto rejonowe w obwodzie mińskim Białorusi.