ZASIĘG OPRACOWANIA I PODZIAŁ NA REJONY

ZAKRES TERYTORIALNY:

W serwisie Rzecz-pospolita.com prezentowane są terytoria, które kiedykolwiek znajdowały się w granicach wspólnego państwa polsko-litewskiego, od 1569 roku Rzeczypospolitej, a które obecnie znajdują się poza granicami Polski. Opracowanie nie obejmuje jednak terenów Spisza, Orawy, Zaolzia, Łużyc i Milska.

Poza mapami, ktore stopniowo na wszystkich obszarach będą (przy największym powiększeniu) interaktywne, prezentowane jest historia najważniejszych miejsc. Początkowo są to ważniejsze ośrodki miejskie, przede wszystkim siedziby powiatów, miejsca bitew, znaczące świątynie (kościołom będzie z czasem poświęcony osobny serwis o sanktuariach Rzeczypospolitej), zamki, pałace, rezydencje.

Na początek przedstawionych jest ok. 300 miejscowości. Liczba ta systematycznie będzie wzrastać.

Opis miejscowości zawiera jej krótką historię ze szczególnym uwzględnieniem okresu I i II Rzeczypospolitej oraz roli jaką w dziejach miejscowości odgrywali nasi rodacy.

Poza nielicznymi wyjątkami na każdej stronie znajdują się zdjęcia (zarówno współczesne, jak i archiwalne), przedstawiające zabytki architektury, w pierwszej kolejności powstałe w okresie Rzeczypospolitej lub zbudowane przez mieszkających tam Polaków. Jedynie w sytuacji gdy nie zachowały się już żadne ślady polskości w danej miejsowości prezentowane są zdjęcia krajobrazu lub budowli powstałych po zajęciu tych terenów przez ościenne państwa. Nadto krajobrazy, dzieła sztuki (przede wszystkim malarstwo historyczne) związane z daną miejscowością, a także cytaty z literatury pięknej, związane z daną miejscowością. Jeśli nie podano żródła pochodzenia zdjęcia pochodzą one ze zbiorów autora, lub zostały udostępnione przez inne osoby prywatne.

Każda strona zawiera też informacje o położeniu geograficznym miejscowości, przynależności administracyjnej w Rzeczypospolitej; polskich i obcojęzycznych nazwach miejsowości – w brzmieniu oryginalnym danego alfabetu, jak i transliteracji na alfabet łaciński, jej obecną przynależność administracyjną (państwo, województwo i powiat lub ich odpowiedniki w podziale administracyjnym danego państwa) oraz ważniejszą bibliografią w internecie. Bibliografia dotycząca publikacji drukowanych ze względów technicznych prezentowana jest na osobnej stronie zbiorczo dla wszystkich miejscowości.

Przedstawiane tereny znajdują się obecnie w granicach następujących państw: Białorusi, Estonii, Litwy , Łotwy, Mołdawii, Rosji, Ukrainy.

Podstawowym powodem ograniczenia się tylko do tych terenów jest fakt, że historia ziem, należących obecnie do Polski jest daleko lepiej zapoznana, a opracowania na ten temat są szeroko dostępne, także w Internecie.

Ze względu na znaczny obszar prezentowanego terytorium konieczne było przyjęcie rozgraniczenie prezentowanych ziem. Ich nazwy nie zawsze w pełni odpowiadają granicom obszarów w rozumieniu geograficznym. Granice te z reguły nie były precyzyjnie ustalone (jak choćby rozgraniczenie Wołynia i Podola) o ulegały zmianom z upływem wieków. Jako nadrzędne kryterium tego rozgraniczenia przyjęto podział administracyjny ziem w roku, gdy po raz ostatni znajdowały się w granicach Rzeczypospolitej.

Dla ziem II Rzeczypospolitej przyjęto więc podział administracyjny z 1938 roku, dla I Rzeczypospolitej z 1768 roku, dla ziem utraconych wcześniej odpowiednio lata, w których dana prowincja została przez Rzeczpospolitą utracona.

W ten sposób wyznaczono granice następujących obszarów (od północy na południe, od zachodu na wschód):

1. INFLANTY

  • województwa derpskie, parnawskie, wendeńskie w granicach z 1600 roku,
  • księstwo Kurlandii i Semigalli, lenno Rzeczypospolitej w latach 1561-1795,
  • powiat piltyński

2. LITWA

  • w granicach Republiki Litewskiej z 1938 roku,
  • część Księstwa Żmudzkiego, która znajdowała się północ od Republiki Litewskiej w granicach z 1938 roku,

3. WILEŃSZCZYZNA

  • woj. wileńskie II Rzeczypospolitej w granicach z 1938 roku,

4. PODLASIE

  • część województwa podlaskiego II Rzeczypospolitej w granicach z 1938 roku, pozostała poza granicami Polski po 1944 roku)

5. NOWOGRÓDZKIE

  • woj. nowogródzkie II Rzeczypospolitej w granicach z 1938 roku,

6. MIŃSKIE

  • woj. mińskie I Rzeczypospolitej w granicach z 1768 roku,

7. WITEBSKIE

  • woj. witebskie I Rzeczypospolitej w granicach z 1768 roku,

8. POŁOCKIE

  • woj. połockie I Rzeczypospolitej w granicach z 1768 roku, – ziemie na wschód od granicy województwa z 1768 roku, podbite przez Moskwę w XV i XVI wieku,

9. MŚCISŁAWSKIE

  • woj. mścisławskie I Rzeczypospolitej w granicach z 1768 roku,

10. SMOLEŃSKIE

  • województwo smoleńskie w granicach z 1634 roku utracone faktycznie w 1654 roku, formalnie w latach 1667 i 1686,
  • ziemie na wschód od granicy województwa z 1634 roku, podbite przez Moskwę w XV i XVI wieku,

11. CZERNICHOWSKIE

  • województwo czernichowskie w granicach z 1634 roku utracone faktycznie w latach 1648-54, formalnie w latach 1667 i 1686,
  • ziemie na wschód od granicy województwa z 1634 roku, podbite przez Moskwę w XV i XVI wieku,

12. POLESIE

  • woj. poleskie II Rzeczypospolitej w granicach z 1938 roku,

13. WOŁYŃ ZACHODNI

  • woj. wołyńskie II Rzeczypospolitej w granicach z 1938 roku,

14. WOŁYŃ WSCHODNI

  • część województwa wołyńskiego I Rzeczypospolitej, która pozostawała poza granicami II Rzeczpospolitej w 1938 roku,

15. LWOWSKIE

  • woj. lwowskie II Rzeczypospolitej w granicach z 1938 roku,

16. STANISŁAWOWSKIE

  • woj. stanisławowskie II Rzeczypospolitej w granicach z 1938 roku,

17. PODOLE – TARNOPOLSKIE

  • woj. tarnopolskie II Rzeczypospolitej w granicach z 1938 roku,

18. PODOLE – KAMIENIECKIE

  • część województwa podolskiego I Rzeczypospolitej, która pozostawała poza granicami II Rzeczpospolitej w 1938 roku,

19. PODOLE – BRACŁAWSKIE

  • woj. bracławskie I Rzeczypospolitej w granicach z 1768 roku,

20. KIJOWSKIE

  • część województwa kijowskiego pozostała w granicach I Rzeczypospolitej po rozejmie w Andruszowie i pokoju Grzymułtowskiego (1667,1686)
    miasto Kijów

21. ZADNIEPRZE – KIJOWSKIE

  • część województwa kijowskiego przyłączona do Korony w 1569 i utracone faktycznie w 1648 roku, formalnie w latach 1667 i 1686,
  • księstwa wierchowskie