HALICZ

Gród na prawym brzegu Dniestru, przy ujściu doń rzeki Łukwi, 26 kilometrów od Stanisławowa, wspomniany w 1113 (1138?) roku. Wznosił się na terenie dzisiejszej wioski Kryłos, położonej 6 kiometrów od Halicza. Z XII wieku pochodzą też odkopane fundamenty soboru uspieńskiego.

Kniaź ruski Włodzimierz Wołodariewicz przeniósł tutaj swoją stolicę (1141) ze Zwenigródka. Rozkwit miasta jako stolicy udzielnego księstwa halicko-włodzimierskiego wiąże się z panowaniem księcia Jarosława Osmomysła (1153-87). W 1937 pod mozaiką kościelną polscy archeolodzy odkopali sarkofag ze szczątkami księcia, znajdujący sie obecnie w muzeum w Stanisławowie.

Po zniszczeniu przez najazd mongolski (1241) Książę Daniel przeniósł wówczas stolicę swego księstwa do Chełma. Halicz odrodził się wkrótce w obecnym miejscu, na wschód od dawnego grodu.

Daniel Halicki (1201-64), książę wołyński (1229), halicki (1238). zjednoczył ziemie Rusi Halicko-Wołyńskiej. Zdobył ziemię kijowską (1239). Choć po najeździe Tatarów Daniel Halicki musiał uznać ich zwierzchnictwo, próbował stworzyć koalicję antytatarską, szukając sojuszników także wśród książąt polskich. Był prawnukiem Bolesława Krzywoustego i kuzynem Bolesława Wstydliwego, księcia sandomierskiego i krakowskiego.

W 1253 został ukoronowany za zgodą papieża Innocentego IV przez arcybiskupa Opizona, legata papieskiego w Drohiczynie nad Bugiem (1253). Jeszcze przed koronacją książę Daniel złożył wyznanie wiary katolickiej, (być może uczynił to już w 1247 roku). W uroczystościach uczestniczył arcybiskup gnieżnieński Pełka, panowie krakowscy, sandomierscy, mazowieccy oraz delegacja bojarów litewskich. Po śmierci księcia Daniela (1264) Księstwo Halicko-Włodzimierskie ulegało stopniowym podziałom i utraciło swe znaczenie.

W Haliczu powstał w XIII wieku latopis Halicko-Wołyński, następnie Ewangeliarz Halicki z XIV wiecznymi miniaturami, ikona “Pogrzeb Bogurodzicy”. Za panowania ks. Romana Mścisławowicza, księstwo halicko-włodziemierskie było jednym z największych księstw ruskich. W połowie XII w. Halicz stał się siedzibą biskupa a póżniej (1303) stolicą nowo utworzonej metropolii (arcybiskupstwo).

W połowie XIV wieku Kazimierz Wielki przyłączył Ruś Halicką do Królestwa Polskiego. W 1353 na krótko został zajęty przez łupieżczą wyprawę Litwinów. Król Kazimierz nadał Haliczowi magdeburskie prawa miejskie (1367). W tym samym roku rozpoczął też budowę zamku. Za panowania Ludwika Andegaweńskiego króla Węgier i Polski, Halicz stał sie wówczas siedzibą starosty (1378). Funcję tę najczęściej sprawowali Potoccy.

Rozwój miasta utrudniały jednak ponawiane – prawie co roku- ataki tatarskie. Tylko w latach 1590-1633 Tatarzy napadali na Halicz 29 razy. W 1621 roku splądrowali miasto, zajęli i zniszczyli zamek. Został odbudowany – już jako murowany (1627) według projektu włoskiego inżyniera F. Corassini. Wokół zamku powstała głęboka fosa.

Umocnienia te nie oparły się jednak kolejnej nawałnicy – Kozacy Chmielnickiego zajęli po klęskach wojsk Rzeczypospolitej pod Żółtymi Wodami i Korsuniem. Zrujnowane miasto i zamek zaczęto odbudowywać dopiero, gdy Halicz powrócił do Rzeczpospolitej (1658).

Podczas wojny z Turcją wojska turecko-tatarskie zniszczyły (1676) zamek.

Zagarnięty w I rozbiorze Polski (1772) przez Austrię Haliscz ostatecznie utracił swe znaczenie. Przestał być stolicą powiatu i został przez Austriaków przyłączony do powiatu stanisławowskiego.

Na polecenie cesarskiego gubernatora w 1796 rozpoczęto rozbiórkę zamku, z którego zachowały się do dzisiaj tylko ruiny położone w parku na terenie dawnej warowni.

W lipcu 1919 roku Halicz powrócił do odrodzonej Rzeczypospolitej.

Po agresji 17 września 1939 roku zajęty przez wojska sowieckie wszedł w skład Związku Sowieckiego (do 1991 roku), z przerwą okupacji niemieckiej (1941-44).

Od 1991 miasto rejonowe województwa stanisławowskiego – (obwodu iwano-frankowskiego) Ukrainy, liczy ok. 12 tys. mieszkańców.