Pierwsza murowana cerkiew na Rusi (988-996), zbudowana za ks. Włodzimierza Wielkiego, który przeznaczył na nią dziesiątą część swych dochodów (stąd obecna nazwa)
Niszczona kilkakrotnie podczas walk dzielnicowych między książętami ruskimi, zrujnowana przez Tatarów
W wyniku prac podjętych (1635) przez metropolitę kijowskiego Piotra Mohyłę w jej ruinach odkryto grób ks. Włodzimierza Wielkiego (czczonego w Kościele prawosławnym jako świętego) i jego żony Anny. Część relikwii księcia podzielone pomiędzy inne świątynie kijowskie, pozostale pochowano w tym miejscu, gdzie wzniesiono nowa małą cerkiew.
Nowe świątynie wzniesiono w tym miejscu w XVIII i XIX wieku.
Gród nad Dnieprem, wzmiankowany w VI w. jako grodzisko północnych Słowian, założony według ruskiego latopisu przez słowiańskiego riksa (króla) Kija. Kijów był siedzibą skandynawskich książąt Helgu (Olega) i Ingvara (Igora), którzy w IX wieku rozpoczęli proces jednoczenia ziem ruskich. doprowadzając (882) do zjednoczenia Kijowa i Nowogrodu. Kijów na blisko trzy wieki stał się stolicą Rusi.
Choć Kijów był głównym rodem ruskim, kniaź Włodzimierz Wielki przyjął chrzest (988) z rąk mnichów bizantyjskich w Chersonezie Taurydzkim, starej kolonii greckiej na południu Krymu. Poślubiona przez Włodzimierza, księżniczka Anna, siostra cesarza Bizancjum przywiozła w darze relikwię jerozolimską drzewa Krzyża św.
W 1018 Kijów został na krótko zajęty i splądrowany przez polskiego księcia Bolesława Chrobrego.
Za panowania księcia Jarosława Mądrego, ukończono budowę (1044) wspaniałej kijowskiej katedry Mądrości Bożej, wzorowanym na kościele Haghia Sophia w Bizancjum, w której umieszczonio relikwię Krzyża św. Pod koniec X wieku Kijów stał się siedzibą biskupa prawosławnego. W roku 1051 patriarcha Bizancjum ustanowił tu metropolię dla “Kijowa i całej Rusi”.
Po śmierci Jarosława Mądrego Ruś rozpadła się na wiele księstw, a znaczenie Kijowa – teraz już stolicy jednego z wielu księstw malało.
Jesienią 1228 roku do Kijowa przybył św. Jacek Odrowąż z kilkoma braćmi dominikańskimi. W mieście istniał klasztor wraz z kościołem p.w. Najświętszej Maryi Panny, (1159) założony przez przynyłych z Wiednia benedyktynów, będący w XIII w. pod zarządem mnichów iroszkockich. Brakowalo tam kapłanów i chętnie przyjęto przybyłych dominikanów. Według tradycji bracia działali najpierw w Kijowie i okolicach, potem zaś Jacek wyruszył na Zadnieprze do Czernihowa oraz w kierunku Smoleńska. Wskutek zatargów zatargów z popieranym przez Polaków księciem Michałem z Czernihowa, wnukiem Kazimierza Sprawiedliwego, Włodzimierz Rurykowicz wypędził (1233) dominikanów z Kijowa i zakazał im powrotu.
Część badaczy łączy to z konfliktem powstałym pomiędzy dominikanami a prawosławnym metropolitą Kiryłem, który wymagał, aby katolicy obrządku łacińskiego, którzy chcą zawrzeć małżeństwo mieszane, przyjmowali ponownie chrzest, jak poganie czy heretycy. Była to praktyka nigdy nie spotykana w metropolii kijowskiej.
Większość ziem ruskich zjednoczyło Księstwo Halickie pod rządami Romana Mścisławowicza i jego syna, Daniela Halickiego (1201-64), który przyłączył doń Kijow (1239).
Już wkrótce 6 grudnia 1240 r. Kijów został splądrowany przez ordę Batu-chana, a książęta ruscy zmuszeni do uznania władzy Mongołów. Ponowne zniszczenie miasta przez Tararów nastąpiło w 1299 roku.
Zagrożony prawosławny metropolita kijowski, rok później (1300) przeniósł swoją siedzibę do bezpieczniejszej Moskwy, pozostając nadal jedynym metropolitą Rusi.
W 1362 roku Olgierd przyłączył kijowskie – jako osobne księstwo do Wielkiego Księstwa Litewskiego. Olgierd osadził tu syna z pierwszego małżeństwa, Włodzimierza. Jak wszyscy synowie pierwszej żony Olgierda, Włodzimierz był gorliwym wyznawcą prawosławia.
Olgierd usilnie zabiegał o utworzenie odrębnej metropolii prawosławnej litewsko-kijowskiej. Mimo oporów Konstantynopola udało mu się to pod koniec życia – odrębnym metropolitą rezydującym w Kijowie został (1375) mnich Cyprian.
Pięć lat później, po zwycięstwie ks. moskiewskiego Dymitra Dońskiego nad Tatarami (1380), Cyprian samowolnie przeniósł się do Moskwy na wakujące stanowisko metropolity całej Rusi. Książę litewski Witold od tej pory nie uznawał jego zwierzchnictwa.
Po zawarciu unii w Krewie (1385) , koronacji Jagiełły na króla Polski (1386) rozpoczęto ponowną akcję misyjną (1387). Prowadzili ją w Kijowie dominikanie, którzy rozpoczęli budowę katedry katolickiej.
Po uzyskaniu zgody papieżą Iwan, książę Holszański z polecenia Witolda, ustanowił katolicką diecezję kijowską (1397), a pierwszym biskupem tej diecezji został dominikanin Andrzej.
Wobec wakatu na stanowisku prawosławnego metropolity kijowskiego – nie uznawania metropolity moskiewskiego Cypriana – świętą relikwię powierzono pieczy najstarszego rangą hierarchy chrześcijańskiego w Kijowie, a był nim biskup Andrzej. Relikwię Krzyża świętego przeniesiono z cerkwi metropolitalnej do kościoła katedralnego.
Włodzimierz został usunięty z Kijowa przez Witolda (1395). Na tronie w Kijowie osadzono Iwana Skirgiełłę (1396), wkrótce otrutego (styczeń 1397).
Witold osadził wówczas w Kijowie swego szwagra i stronnika, Iwana Olgimuntowicza. Był to pierwszy katolicki władca Kijowszczyzny, namiestnik Witolda i tytularny książe holszański
Tymczasem wygnany z Kazania przez Tamerlana chan ordy kazańskiej Tochtamysz z wiernymi czambułami znalazł schronienie u Witolda. Wspólnie z Witoldem zaplanowali wielką wyprawę przeciw Timurowi-Kutłukowi. W planach Witolda nie miała to być zwykła wyprawa, ale krucjata, aprobowana przez papieża i posiłkowana przez wojska polskie, krzyżackie i wołoskie. Wojska koalicji skoncentrowały się (1399) pod Kijowem. Władysław Jagiełło, obawiając się zbytniego wzrostu potęgi Witolda przysłał jedynie oddział kilkuset zbrojnych dowodzony przez Spytka z Melsztyna.
Do bitwy doszło nad rzeką Worsklą. Nieudolnie dowodzona koalicja zostala kompletnie rozbita przez czambuły Timura-Kutłuka i Edygeja, a Witold ledwie uszedł z życiem. Kijów okupił się Timurowi ogromną na owe czasy sumą 3000 rubli litewskich, wojska polskie obsadziły przeprawy przez Dniepr, ale zagony tatarskie zdołały złupić Kijowszczyznę i Wołyń.
Iwan Holszański umarł w 1401 roku i zgodnie ze swą prośbą został pochowany w katedrze kijowskiej. Jego następcą został syn Michał. Mimo usilnych starań Witoldowi nie udało się trwale odtworzyć odrębnej metropolii prawosławnej w Kijowie – nastąpiło to (1460) dopiero po zdobyciu Konstantynopola przez Turków.
Po śmierci metropolity Cypriana na jego następcę wyświęcono w Konstantynopolu Greka Focjusza (1408), dopiero w 1420 roku uznany przez wielkiego księcia Witolda, który chciał go zatrzymać w Kijowie. Focjusz został uznany za metropolitę litewsko-kijowskiego. Uznał tym samym istnienie odrębnych metropolii prawosławnych: moskiewskiej i kijowskiej, złączonych unią personalną. Władcy moskiewscy starali się jednak odtąd obsadzać stolicę w Kijowie swoimi kandydatami
Aleksander Jagiellończyk, wielki książe litewski nadał miastu lokację na prawie magdeburskim (1494).
Unia polsko-litewska w Lublinie (1569) przyłączyła Kijów do Korony, czyniąc zeń stolicę najpotężniejszego województwa Rzeczypospolitej. Miasto zaczęło się szybko rozwijać.
W grudniu 1648 roku na czele sotni kozakich wjechał do Kijowa (przez Złote Wrota) Bohdan Chmielnicki. Zwycięstwo Janusza Radziwiłła nad Kozakami pod Łojowem umożliwiło odzyskanie Kijowa przez Rzeczypospolitą (1651).
Po ugodzie w Perejesławiu wkroczyły tu wojska moskiewsko-kozackie (1654).
Na mocy postanowień umowy zawartej w Perejesławiu (1654) Ukraina została przyłączona do Rosji. Rzeczpospolita uznała ten fakt dopiero po wieloletniej wojnie. Rozejm zawarty w Andruszowie (1667) przyznawał Rosji zdobyte przez nią ziemie: smoleńską, czernihowską, siewierską oraz lewobrzeżną Ukrainę. Zaporoże miało stanowić polsko-rosyjskie kondominium.
Kijów,kijowskie,
Kijów,kijowskie
Kijów,kijowskie,
Rozejm pozostawiał tymczasowo Kijów wraz z okolicami po stronie rosyjskiej. Stałe zagrożenie ze strony Turcji uniemożliwiło Rzeczypospolitej wyegzekwowanie zwrotu Kijowa. Granice andruszowskie przyjęto jako stałe w pokoju “wieczystym” z Rosją (1686) – traktacie Grzymułtowskiego.
Pozbawiony zaplecza gospodarczego prawobrzeżnej Ukrainy Kijów zaczął podupadać. Carowie stopniowo nasilali politykę rusyfikacyjną, która doprowadziła do utraty przez miasto ukraińskiego charakteru. W XIX wieku dominowała w nim kultura rosyjska.
Odrodzeniu wpływów ukraińskich w mieście sprzyjało utworzenie (1834) Uniwersytetu Kijowskiego, stworzonego przez władze carskie (w zupełnie innych celu). Szybki rozwój Kijowa – również ekonomiczny – datuje się na lata 1861-1914.
Podczas I wojny światowej Kijów odzyskał rolę stołeczną, a to w związku z utworzeniem na ziemiach ukraińskich zależnego od okupacyjnej armii niemieckiejtzw. hetmanatu. Po rewolucji lutowej (1917) w Kijowie powstała Centralna Rada Ukraińska, obejmująca swym wpływem ziemie ukraińskie pozostające pod zaborem rosyjskim. Po rewolucji bolszewickiej Rada proklamowała powstanie suwerennej Ukraińskiej Republiki Ludowej (UNR) ze stolicą w Kijowie. Jej powstanie ogłosił 22 stycznia 1918 roku w Kijowie Mychajło Hruszewskyj.
W październiku 1918 w Małopolsce Wschodniej utworzono Zachodnioukraińską Republikę Ludową (ZURL), z prezydentem J. Petruszewyczem na czele. Po ciężkich walkach oddziały ZURL zostały wyparte przez siły polskie. 3 stycznia 1919 rząd ZURL przystąpił do federacji z UNR. ZURL formalnie przestała istnieć na mocy zawieszenia broni podpisanego 1 września 1919 między Polską a UNR.
W grudniu 1918 rządy w UNR po zbiegłym (po klęsce wojennej Niemiec) Skoropadskim przejął Dyrektoriat z W. Wynnyczenko, a następnie Semenem Petlurą na czele. W styczniu 1919 Dyrektoriat wypowiedział wojnę Rosji Sowieckiej, wlacząc też z wojskami “białych” generała A.I. Denikina. Wiosną 1919 w wyniku ponownej inwazji bolszewickiej władza Dyrektoriatu na Ukrainie upadła.
24 maja 1919 r. została zawarta umowa między rządem Petlury a rządem Rzeczyspopolitej. Zniosła ona stan faktycznej wojny między obu państwami. Petlura zrzekł się też praw do Galicji Wschodniej i Wołynia. Umowa wywołała oburzenie Ukraińców na Wołyniu i Podolu, którzy poczuli się zdradzeni przez kijowskich ziomków. Znaczenie Petlury wzrosło podczas wojny polsko-bolszewickiej. Jej celem miała być realizacja idei federacyjnej Piłsudskiego – powstanie systemu bratnich państw na obszarach Rzeczypospolitej przedrozbiorowej.
21 kwietnia 1920 r., zawarty został układ międzypaństwowy Rzeczpospolita Polska-Ukraińska Republika Ludowa. Oba państwa uznawały się nawzajem i wyznaczały granicę. Była nią rzeka Zbrucz, a na Polesiu Prypeć. Polska obiecała Ukrainie pomoc w odzyskaniu terenów położonych w granicach przedrozbiorowej Rzeczypospolitej. Oba państwa miały być związane ścisłym sojuszem. 24 kwietnia podpisano konwencję wojskową, mówiącej o zasadach wspólnej ofensywy kierowanej przez polskie dowództwo. Traktaty uporczywie nazawine układem Piłsudski-Petlura, w rzeczywistości były umową między dwoma suwerennymi państwami.
Kijów,kijowskie,
Kijów,kijowskie
Kijów,kijowskie,
25 kwietnia 1920 roku oddziały 3. Armii Wojska Polskiego gen. Edwarda Rydza – Śmigłego współdziałające z oddziałami UNR ruszyły do ofensywy i 7 maja zajęły Kijów. Napotkały jednak całkowitą bierność ze strony Ukraińców Po zdobyciu Kijowa Polacy zatrzymali się, szykując się do planowanej na 17 maja ofensywę w celu zdobycia Żłobina, dającego najkrótsze połączenie kolejowe Mińska z Kijowem.
Wobec błyskawicznych postępów ofensywy wojsk bolszewickich Tuchaczewskiego na północy wojska polskie musiały wycofać się z Kijowa 10 czerwca 1920 roku. 11 czerwca 1920 wkroczyła tu bolszewicka Armia Czerwona. Kijów został stolicą “Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej”, która weszła w skład Zwiazku Sowieckiego.
Kijów,kijowskie,
Kijów,kijowskie
Kijów,kijowskie,
Rusyfikację i sowietyzację przyspieszał komunistyczny terror. Miarą “sprawności” organizacyjnej Sowietów było wywołanie w latach 1931-33, w celu zmuszenia chłopów do kolektywizacji wielkiego głodu na Ukrainie, konsekwencją którego było (trudne do oszacowania) kilka milionów zabitych. W jednym z największych na terenie danego Związku Sowieckiego miejscu kaźni – w Bykowni koło Kijowa Sowieci wymordowali okolo 118 tys.osób.
Obecnie, od 1991 Kijow jest stolicą niepodległej Ukrainy, ponad 2,7 milionowym miastem i wielkim portem rzecznym.
W mieście działa (od 1992) Stowarzyszenie Kulturalne Polaków “Zgoda” w Kijowie, zajmujące się mi.in opieką nad polskimi grobami. Cmentarz Bajkowy jest jednym z najstarszych i największych cmentarzy kijowskich, założony przez carskiego generała Bajkow (1834-36), podzielony też został na części wyznaniowe: prawosławną, protestancką i katolicką – nazywaną od samego początku “polską”. Polskie groby, które przetrwały w Kijowe mimo licznych wojen, rewolucji i politycznego terroru wykonane były przez wybitnych artystów rzeźbiarzy z twardego granitu ze złóż na Żytomierszczyźnie. Spoczywają tu m.in. Leon Idzikowski, znany księgarz i wydawca- w założonej w Kijowie księgarni opublikował (1859-65) ponad sto tłumaczeń dzieł polskich,
Ludwik Górecki, wieloletni kierownik kliniki terapeutycznej oraz Józef Zawadzki – pierwszy burmistrz Kijowa i twórca giełdy miejskiej,
Leonard Jankowski z Żytomierza, wiceprezes Kijowskiego Towarzystwa Rolniczego, przewodniczący budowy polskiego kościoła św. Mikołaja,
ks. Piotr Żmigrodzki, proboszczem parafii polskiej przy kościele św. Aleksandra,
Wilhelm Kotarbiński, artysta-malarz, malujący m.in. wnętrza soboru św. Wiodzimierza w Kijowie
114 żołnierzy polskich, poległych w maju 1920 roku (z przedwojennych 114 krzyży z grobów odnaleziono tylko jeden).