TUHANOWICZE

Miejscowość nad rzeką Serwecz w pobliżu wsi Korczowa, przy końcu odgałęzienia drogi z Baranowicz i Horodyszczy do Cyryna i Korelicz. Według tradycji miał tu siedzibę książęcy ród Tuhanów, pochodzenia tatarskiego.

W XVI wieku Tuhanowicze należały do gałęzi rodu książąt Massalskich, którzy przyjęli nazwisko Tuhanowskich.

W końcu XVIII wieku majątek należał do Antoniego Wereszczaki. Jego żona, Franciszka z Ancutów urodziła w Tuhanowiczach córkę Mariannę (Marylę) Wereszczakówną.

Tutaj poznał ją po latach Adam Mickiewicz, dla którego stała się obiektem niespełnionego uczucia i przez wiele lat żródłem natchnień poety.

Maryla urodziła się 24 grudnia 1799 roku, dokładnie rok po Adamie. Według świadectw współczesnych była niezbyt ładna, ale posiadała wiele uroku i energii. Wychowywana przez wcześnie owdowiała matkę odebrała “staranne nowsze wychowanie, znajomość muzyki, języków, jako też literatury ojczystej, włoskiej i francuskiej”.

Mickiewicz po raz pierwszy przyjechał do Tuhanowicz w sierpniu 1818 roku, zaproszony przez Tomasza Zana i Ignacego Domeykę, którzy przyjaźnili się z braćmi Maryli – Michałem i Józefem Wereszczakami. Martla była już narzeczoną hrabiego Wawrzyńca Puttkamera, bogatego ziemianina.

Poeta bywał we dworze podczas kolejnych letnich wakacji (1818-21). Swą miłość wyznał Maryli prawdopodobnie w sierpniu 1820 roku.

Tuhanowicze miały stanowić dla Mickiewicza pierwowzór wielu miejsc i postaci “Pana Tadeusza”. Dwór w Soplicowie posiada liczne cechy siedziby Wereszczaków w Tuhanowiczach.

Według przyjaciela Mickeiewicza, Edwarda Odyńca spotkanie Tadeusza z Zosią na początku I księgi “Gospodarstwo” było echem pierwszej bytności Mickiewicza u Wereszczaków, kiedy wraz z Tomaszem Zanem weszli do pustego domu, znajdując w pokoju rozłożone do prasowania białe sukienki. Pewne cechy Maryli Wereszczakówny posiada też literacka Zosia.

Wskazuje się na bliskie związki postaci Podkomorzego ze stryjem Maryli, Stefanem Wereszczaką, podkomorzym nowogródzkim, posłem na Sejm Czteroletni (1788-92), właścicielem Gutowszczyzny koło Tuhanowicz i Bołtupia koło Oszmiany.

Stary rabin, widywany w Tuhanowiczach, podczas rozmów z matką Maryli był pierwowzorem Żyda Jankiela, wskazanym przez samego Mickiewicza w rozmowie z wydawcą Eustachym Januszkiewiczem.

W lecie 1821 roku nastąpiło ostatnie spotkanie Mickiewicza z Marylą w Tuhanowiczach. Maryla, już po ślubie z Puttkamerem, zawartym w Bieniakoniach mieszkała wraz z mężem w Bolcienikach, a do Tuhanowicz przyjechała na wieść o wizycie Mickiewicza. Miesiąc później spotkali się w Wilnie i po burzliwej kłótni rozstali. Ostatnie spotkanie nastapiło w paŸdzierniku 1824 roku we Wilnie, miesišc przed wymuszonym przez zaborcę “za szerzenie nierozsšdnego polskiego nacjonalizmu”, wyjazdem poety do Rosji.

Miejscem spotkań obojga był park w Tuhanowiczach na skraju doliny rzeki Serwecz. W centralnej części parku znajduje się dzisiaj sześć potężnych, częściowo zrośniętych, blisko 200-letnich lip (pozostałość 12 drzew, według legendy posadzonych w dzieciństwie przez Marylę Wereszczakówną) tworzących krąg, zwany “Altaną Maryli”.

Wraz z Mickiewiczem w Tuhanowiczach bywali: Tomasz Zań, Jan Czeczot, Ignacy Domeyko, Rafał Slizień, Franciszek Malewski i inni. Spotykali się często przy ogromnym głazie w lesie koło wsi Korczowa w pobliżu Tuhanowicz, do dziś zwanym Kamieniem Filaretów.

Po śmierci matki Maryli gospodarował w Tuhanowiczach jej brat – Józef Wereszczak. Jego córka Zofii wniosła posiadłość w posagu (1840) Konstantemu Tuhanowskiemu i ten sposób Tuhanowicze powróciły do dawnych dziedziców.

Magia wielkiej miłości Mickiewicza przyciągała tu wielu. W Tuhanowiczach gościli Napoleon Orda, Józef Chełmoński, Maria Konopnicka, Eliza Orzeszkowa, Benedykt Dybowski i inni.

Podczas powstania styczniowego (1863-64) Konstanty Tuhanowski utrzymywał kontakty z jednym z przywódców powstania na Litwie Konstantym Kalinowskim. W tuhanowickim parku działał warsztat produkcji broni, którą przekazywano następnie powstańcom w Miłowidach. Aresztowany po upadku powstania przez Rosjan, popełnił w więzieniu samobójstwo.

Jego córka, ostatnia z rodu Józefa Tuhanowska zapisała swe dobra Mińskiemu Towarzystwu Rolniczemum, nakładając obowiązek utrzymywania we dworze szkoły rolniczej.

Podczas I wojny światowej w sąsiedztwie Tuhanowicz przebiegała (1915-18) linia frontu rosyjsko-niemieckiego. Ostrzał artyleryjski zniszczył wówczas większość zabudowań Tuhanowicz: dwór, tzw. “Murowankę”, oranżerie, kaplicę cmentarną w parku i kilka drzew. Lokalizację zniszczonego dworu Wereszczaków umożliwia obecnie zachowana altana (obecnie pomnik przyrody).

W odrodzonej Rzeczypospolitej majątek stał się własność państwa polskiego. Park tuhanowicki, uznany zabytkiem historycznym, został (1931) obszarem chronionym i jedną z głównych atrakcji turystycznego “Szlaku Mickiewiczowskiego”.

Od parku przez łąki w stronę mostu na Serweczy prowadzi malownicza aleja starych topól, osiągających 30 metrów wysokości.

Od 1991 roku Tuhanowicze leżą w rejonie baranowickim obwodu (województwa) brzeskiego niepodległej Białorusi.